این کتاب شامل فصل های ذیل است:
فصل اول: آیات و روایاتی پیرامون برزخ
فصل دوم: نکاتی و توصیفاتی از برزخ
فصل سوم: بهشت و جهنم برزخی
فصل چهارم: پایان برزخ
فصل پنجم: حکایات
در این کتاب می خوانیم که :
اصبغ بن نباته گوید: من همراه سلمان فارسی رحمه الله علیه بودم و او در زمان امیرالمومنین علی بن ابیطالب فرماندار شهر مدائن بود عمر بن خطاب او را والی مدائن کرده بود پس او در آنجا بود تا اینکه علی بن ابیطالب به خلافت رسید اصبغ گوید: روزی به نزد او رفتم و او در همان بیماری که از دنیا رفت بیمار شده بود. من همواره در بیماری او به عیادت او می رفتم تا اینکه کار او سخت شد و به مردن یقین کرد پس به من توجه کرد و گفت: ای اصبغ یادم هست رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود ای سلمان به زودی وقتی وفات تو نزدیک شود یک مرده با تو سخن خواهد گفت و من میل دارم بدانم آیا وفات من نزدیک است یا نه. اصبغ گفت: ای سلمان، ای برادرم چه دستوری به من می دهی؟ سلمان گفت: بیرون برو و تختی برای من بیاور و آنچه برای مردگان بر روی تخت پهن می کنند بر روی آن پهن کن سپس توسط چهار نفر مرا حمل کن و مرا به قبرستان ببر. اصبغ گفت: از روی میل و کرامت این کار را انجام می دهم. پس سریع بیرون رفتم وساعتی غایب شدم وتختی برای او آوردم وآنچه برای مردگان بر روی تخت پهن می کنند بر روی آن پهن کردم سپس تعدادی را آوردم که او را حمل کنند تا اینکه او را به قبرستان رساندند پس وقتی او را بر روی زمین نهادند به آنها گفت: صورت مرا طرف قبله کنید وقتی صورت او طرف قبله شد با بلندترین صدای خود فریاد زد: سلام برشما ای اهل میدان پوسیده شدن سلام بر شما ای پوشیده شدگان از دنیا. پس کسی او را جواب نداد. برای بار دوم صدا زد: سلام بر شما ای کسانیکه مرگ برای آنها غذای صبحانه شد، سلام بر شما ای کسانیکه زمین برای آنها پوشاننده شد، سلام بر شما ای کسانیکه اعمالی که در خانه دنیا انجام دادند را ملاقات کردند، سلام بر شما ای کسانیکه منتظر در صور دمیده شدن اول هستید به خدای عظیم و پیامبر کریم از شما درخواست می کنم که یک نفر از شما به من پاسخ دهد، من سلمان فارسی غلام آزاد شده پیامبر صلی الله علیه و آله هستم همانا او به من فرموده است: ای سلمان به زودی وقتی وفات تو نزدیک شد مرده ای با تو سخن خواهد گفت و من میل دارم بدانم آیا وفات من نزدیک شده است یا نه. وقتی سلمان از سخن گفتن ساکت شد ناگهان میتی از قبر خود به سخن آمد وگفت: السلام علیک و رحمه الله و برکاته ای اهل ساختمان ونابودی و مشغول های به میدان دنیا ما سخن تو را می شنویم و سریعا پاسخ تو را می دهیم خداوند تو رارحمت کند هر چه می خواهی بپرس. سلمان گفت: ای سخن گوی بعد از مرگ و گوینده بعد از حسرت از دست رفتن آیا تو از اهل بهشت هستی یا از اهل جهنم؟ پس گفت: ای سلمان من از کسانی هستم که خدا با عفو وکرم خود به او بخشش کرد و با رحمتش داخل بهشت نمود. سلمان گفت: حال ای بنده خدا مرگ را برای من وصف کن که آنرا چگونه یافتی و از مرگ به تو چه رسید و چه چیزی با چشم دیدی و مشاهده نمودی؟ گفت: مهلت بده ای سلمان پس به خدا قسم همانا چیده شدن با قیچی ها و بریده شدن با اره ها از غصه مرگ برای من آسانتر بود. بدان که من در دار دنیا از کسانی بودم که خداوند خیر را به من الهام کرده بود ومن به آن عمل می کردم و فرایض خدا را انجام می دادم و کتاب خدا را تلاوت می کردم و در نیکی به پدر و مادر حریص بودم و از حرامها پرهیز می کردم و از حق الناس وحشت داشتم ودر شب و روز در طلب حلال به خاطر خوف از موقف سوال رنج می کشیدم. پس در حینی که من در لذیذترین عیش و فرح و سرور بودم ناگهان بیمار شدم و چند روزی به حال بیماری ماندم تا اینکه مدت من به پایان رسید پس در آن هنگام شخص بزرگ هیکل و زشت منظری نزد من آمد و روبروی صورت من ایستاد او نه به طرف آسمان بالا رفته بود و نه در زمین فرود آمده. سپس به چشم من اشاره کرد و آنرا کور کرد و به گوشم اشاره کرد و آنرا کر کرد و به زبانم اشاره کرد و آنرا لال کرد پس من نابینا و ناشنوا شدم. دراین هنگام خانواده و یاران من گریه کردند و خبر من به برادران و همسایگان من رسید در این هنگام من به آن شخص گفتم: تو کیستی که مرا از مال و فرزندانم مشغول نمودی؟ او گفت: من ملک الموت هستم. مدت تو به سر آمده و مرگ تو فرا رسیده است و من آمده ام تو را از دار دنیا به خانه آخرت منتقل نمایم. در این حین که او با من سخن می گفت ناگهان دو نفر که تا کنون زیباتر از آن دو ندیده بودم به نزد من آمدند یکی از آنها طرف راست من و دیگری طرف چپ من نشستند سپس به من گفتند السلام علیک و رحمه الله و برکاته ما کتاب تو را آورده ایم پس الان آنرا بگیر و بنگر که در آن چیست؟ سپس به آنها گفتم من چه کتابی دارم که آنرا بخوانم؟ گفتند: ما آن دو ملک هستیم که در دار دنیا همراه تو بودیم و آنچه به سود و زیان تو بود را می نوشتیم پس این کتاب عمل توست. من در کتاب حسنات نگاه کردم در حالی که در دست رقیب بود به خاطر آنچه که در آن بود و خوبی هایی که در آن دیدم خوشحال شدم در این هنگام خندیدم و شدیداًَ مسرور شدم و به کتاب گناهان نگاه کردم در حالی که در دست عتید بود پس آنچه که دیدم مرا ناراحت کرد و به گریه انداخت پس به من گفتند: تو را بشارت باد که برای تو خیر و خوبی می باشد. سپس همان شخص اول به من نزدیک شد و روح را کشید پس هیچ کششی نبود که آنرا بکشد مگر اینکه به اندازه شدت و سختی آسمان تا زمین بود سپس همینطور ادامه داد تا اینکه روح به سینه من رسید سپس با یک اسبابی که اگر به کوهها نهاده می شد ذوب می گردید به من اشاره کرد و روح را از استخوان بینی من قبض کرد پس در این هنگام فریاد بلند شد و هیچ چیز گفته نمی شد و انجام داده نمی شد مگر اینکه من آنرا می دانستم. پس وقتی فریاد و گریه قوم به خاطر بی تابی بر من شدید شد ملک الموت با خشم به آنها نگریست و گفت: ای گروه گریه شما برای چیست؟ پس به خدا قسم ما به او ظلم نکردیم که شما شکایت کنید و به او تجاوز نکرده ایم که فریاد بزنید وگریه کنید ولکن ما و شما بنده خدای واحدی هستیم و اگر به شما در مورد ما دستور داده می شد همانطور که به ما در مورد شما دستور داده شد شما هم فرمان خدا را اطاعت می کردید در مورد ما همانگونه که ما در مورد شما اطاعت کردیم به خدا قسم ما او را نگرفتیم تا اینکه روزی او تمام شد و مدت او پایان یافت و او به سو ی پروردگار کریمی رفت که هر چه بخواهد درمورد او حکم میکند و او به هر کاری قادر است پس اگر صبر کنید به شما پاداش داده میشود و اگر جزع کنید گناه کرده اید چه بسیار بازگشت برای من به سوی شما است که پسران و دختران و پدران و مادران را می گیرم. پس در این هنگام در حالی که روح همراه او بود از نزد من بازگشت. در این هنگام ملک دیگری نزد او آمد و روح را از او گرفت و آنرا در پارچه ای از ابریشم گذاشت و آنرا بالا برد و در کمتر از یک چشم به هم زدن آنرا مقابل خداوند گذاشت پس وقتی روح در برابر پروردگار سبحان من قرار گرفت از کوچک و بزرگ، نماز، روزه ماه رمضان، حج بیت الله الحرام، قرائت قرآن، زکات، صدقات، سایر اوقات و ایام، اطاعت پدر و مادر، قتل نفس بدون حق، خوردن مال یتیم، حق الناس، عبادت در شب هنگامی که مردم در خواب هستند و امور مانند این از آن سوال کرد پس بعد از آن روح به اذن خدا به زمین بازگردانده شد در این هنگام غسل دهنده ای نزد من آمد و لباسهای من را در آورد و شروع به غسل دادن من کرد پس روح او را صدا زد و گفت: ای بنده خدا به این بدن ضعیف نرمی و مدارا کن پس به خدا قسم روح از هیچ رگی بیرون نیامده است مگر اینکه پاره شده است و از هیچ عضوی خارج نشده است مگر اینکه شکافته است پس به خدا قسم اگر غسل دهنده این گفتار را بشنود دیگر هرگز میتی را غسل نمیدهد پس آب را بر من جاری کرد و سه غسل به من داد و در سه پارچه مرا کفن کرد و با کافوری مرا حنوط نمود و این کفن و حنوط توشه ای بود که از دنیا با آن به سوی خانه آخرت رفتم پس بعد از فراغت از غسل من انگشتر را از دست راست من درآورد و به فرزند بزرگتر من تحویل داد و گفت: خدا در مورد پدرت به تو اجر دهد و تسلیت و اجر تو را نیکو گرداند پس مرا در کفن پیچید و مرا تلقین کرد و اهل و همسایگان را صدا زد و گفت بیایید با او وداع کنید در این هنگام برای وداع به سوی من روی آوردند وقتی از وداع با من فارغ شدند بر روی تختی از چوب حمل شدم و دراین هنگام روح بین صورت و کفنم بود تا اینکه برای نماز به زمین نهاده شدم پس بر من نماز گذاردند. وقتی از نماز من فارغ شدند و مرا به قبرم حمل کردند و درآن سرازیر شدم هول وترس عظیمی را مشاهده کردم. ای سلمان ای بنده خدا بدان که گویی از آسمان به سوی زمین در لحد خود فرود آمدم و خشت هایی کنار هم بر من چیده شد و خاک بر روی من ریختند در این هنگام روح به زبان و قلب و چشم بازگشت. وقتی منادی ندا کرد که مردم بازگردند شروع کردم به پشیمانی کشیدن و گفتم ای کاش من از بازگشت کنندگان بودم پس جواب دهنده ای از کنار قبر به من جواب داد هرگز این سخنی است که او می گوید و پیش روی آنها برزخی است تا روزی که مبعوث شوند. به او گفتم: ای کسی که با من تکلم می کنی تو کیستی؟ گفت من منبه هستم من ملکی هستم که خدای عزوجل مرا به همه خلق خود موکل نموده است که بعد از مرگ آنها را بیدار کنم تا در برابر خداوند اعمال خود را برای خود بنویسند پس او مرا کشانید و مرا نشانید و به من گفت عمل خود را بنویس گفتم من نمی توانم آنرا بشمارم پس گفت آیا گفتار پروردگار خود را نشنیده ای که می فرماید: خداوند آنرا احصاء و شمارش کرده و او آنرا فراموش کرده است پس به من گفت تو بنویس و من بر تو املا می کنم پس گفتم برگه کاغذ کجا هست؟ او گوشه ای از کفن مرا کشید ناگهان به صورت ورق نوشتنی درآمد. گفت این کتاب و برگه تو. گفتم قلم از کجا بیاورم گفت انگشت شهادتت پس گفتم جوهر از کجا؟ گفت آب دهانت پس آنچه در دار دنیا انجام داده بودم به من املا کرد پس هیچ کوچک و بزرگی از اعمال مرا باقی نگذاشت مکر اینکه بر من خواند همانطور که خدای تعالی می فرماید: می گویند ای وای بر ما این چه کتابی است که هیچ کوچک و بزرگی را فرو نگذاشته مگر اینکه آنرا شمارش کرده است و هر آنچه را که انجام داده اند حاضر می یابند و پروردگار تو به احدی ظلم نمی کند. پس او کتاب را برداشت با مهری آنرا مهرکرد و آنرا طوق در گردن من کرد پس تصور کردم که همه کوههای دنیا را طوق گردن من کردند پس به او گفتم ای منبه چرا با من چنین می کنی؟ گفت آیا گفتار پروردگار خود را نشنیده ای که می فرماید: هر شخصی را اعمالش را طوق گردن او می کنیم و روز قیامت کتابی که آنرا گشوده می یابد برای او بیرون می آوریم کتاب خود را بخوان امروز خود برای حسابرسی خود کافی هستی پس با این مطالب روز قیامت مخاطب قرار داده می شوی و تو را می آورند در حالی نامه عمل تو مقابل دو چشمان تو باز است و خود بر علیه خود در آن شهادت می دهی پس او از من بازگشت و ملک منکر با عظیم ترین منظر و وحشتناکترین شخص به نزد من آمد در حالی که در دست او عمودی از آهن بود که اگر جن و انس جمع می شدند قادر به حرکت دادن آن نبودند پس او فریادی بر سر من زد که اگر اهل زمین آنرا می شنیدند همگی می مردند. سپس به من گفت: ای بنده خدا به من خبر بده پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ پیامبر تو کیست؟ برچه چیزی بودی؟ اعتقاد تو در دار دنیا چه بود؟ از ترس و وحشت او زبان من بسته شد و در کار خود سرگردان شدم و ندانستم چه بگویم و در بدن عضوی باقی نماند مگر اینکه از ترس از من جدا شد در این حال رحمتی از پروردگار به من رسید و با آن قلبم نگه داشته شد و زبانم با آن آزاد شد پس به او گفتم: ای بنده خدا چرا مرا به وحشت می اندازی در حالی که من می دانم که من شهادت می دهم که هیچ شایسته پرستشی جز الله نیست و همانا محمد صلی الله علیه و آله رسول خداست و همانا الله پروردگار من است و محمد صلی الله علیه و آله پیامبر من است و اسلام دین من است و قرآن کتاب من است و کعبه قبله من است و علی امام من است ومومنین برادران من هستند و شهادت می دهم که هیچ شایسته پرستشی جز الله نیست یکی است و شریکی ندارد و همانا محمد صلی الله علیه و آله بنده و رسول اوست پس این گفتار و اعتقاد من است و با همین پروردگار خود را در روز معاد ملاقات می کنم. در این هنگام به من گفت: حال ای بنده خدا تو را به سلامتی بشارت باد محققاَ که نجات پیدا کردی. این را گفت و از نزد من بازگشت وسپس ملک نکیر نزد من آمد و فریادی وحشتناک و عظیم تر از فریاد اولی کشید پس اعضای بدن من مانند انگشتان که در هم فرو روند در یکدیگر فرو رفتند سپس به من گفت: الان عمل خود را بیاور من سرگردان و متفکر در پاسخ او ماندم. در این هنگام خداوند شدت ترس و وحشت را از من برد و حجت و حسن یقین و توفیق را به من الهام کرد. پس دراین هنگام گفتم: ای بنده خدا با من نرمی و مدارا کن چرا که من از دنیا بیرون آمدم در حالی که شهادت می دادم به لا اله الا الله وحده لا شریک له و شهادت می دادم که محمد صلی الله علیه و آله بنده و رسول اوست و همانا بهشت حق است و آتش جهنم حق است و صراط حق است و میزان حق است وحساب حق است و پرسش نکیر و منکر حق است و زنده شدن بعد از مرگ حق است و همانا بهشت و آنچه خداوند از نعمت ها در آن و عده داده است حق است و همانا جهنم و آنچه خداوند از عذاب در آن وعده داده است حق است و همانا قیامت آمدنی است و هیچ شکی در آن نیست و همانا خداوند کسانی را که در قبرها هستند زنده خواهد کرد. سپس به من گفت: ای بنده خدا تو را به نعمت دائمی و خیر پایدار بشارت باد سپس مرا به پهلو خوابانید و گفت: بخواب مثل خوابیدن عروس. سپس از نزد سر من دربی به سوی بهشت و در نزد پای من دربی به سوی جهنم باز کرد سپس به من گفت: ای بنده خدا نگاه کن به آنچه که از بهشت و نعمت به آن رسیدی و نیز نگاه کن به آنچه که از آتش جهنم از آن نجات پیدا کردی سپس درب پائین پای مرا که به جهنم بود بست و درب بالای سر مرا به سوی بهشت بازگذاشت پس شروع کرد از نعمت و نسیم بهشتی بر من وارد شود و لحد مرا به اندازه ای که چشم کار کند وسعت داد و رفت و من ای سلمان در نزد خداوند آنچه را خدا دوست بدارد عظیم تر از این سه چیز ندیدم: یکی نماز در شب بسیار سرد و روزه در روز بسیار گرم و صدقه دادن با دست راست به صورتی که دست چپ تو آگاه نگردد. پس این شرح حال من و سخن من بود و آنچه که از شدت اهوال با آن برخورد نمودم و من شهادت میدهم که لا اله الا الله وحده لا شریک له و همانا محمد صلی الله علیه و آله بنده و رسول اوست ومن خداوند را شاهد می گیرم که تلخی مرگ تا روز قیامت در حلق من است پس ای سوال کننده از ترس موقف پرسش خدا رادر نظر آورید.
اصبغ گوید: در این هنگام سخن آن میت قطع شد. سلمان رضی الله عنه در این هنگام فرمود: خداوند شما رارحمت کند مرا از روی تخت فرود آورید پس او را بر روی زمین پائین آوردیم پس فرمود: مرا تکیه دهید پس او را تکیه دادیم پس با چشم خود به آسمان نگریست و گفت: ای کسی که ملکوت هر چیزی در دست اوست و به سوی او باز می گردند و او پناه می دهد و خود پناه نمی گیرد من به تو ایمان آوردم و پیامبر تو را پیروی کردم و کتاب تو را تصدیق کردم. آنچه به من وعده داده شده بود به من رسید ای کسی که خلف وعده نمی کند مرا به سوی رحمت خود قبض نما و مرا در خانه کرامت خود منزل ده من شهادت می دهم که هیچ شایسته پرستشی جز الله نیست، یکی است و شریکی ندارد و شهادت می دهم که محمد صلی الله علیه و آله بنده و رسول اوست. وقتی شهادت دادن سلمان کامل شد از دنیا رفت و او که خداوند از او راضی باد به ملاقات خداوند رفت. گوید: در این حین ناگهان مردی که بر استر سیاه و سفیدی سوار بود و صورت خود را پوشانده بود آمد و بر ما سلام کرد ما پاسخ او را دادیم پس آن مرد گفت: درامور سلمان جدیت کنید پس ما شروع به کار او کردیم پس او حنوط و کفنی را که همراهش بود را برداشت و گفت: بیائید که نزد من ما یحتاج او هست پس ما آب و وسیله غسل را برای او آوردیم او همینطور او را با دست خود غسل داد تا از غسل او فارغ شد و او را کفن کرد و بر او نماز خواندیم و او را دفن کردیم و ان مرد که علی علیه السلام بود با دست خود او را در لحد گذاشت وقتی از دفن او فارغ شد و خواست برگردد لباس او را گرفتم و به او گفتم: یا امیرالمومنین آمدن شما چگونه بود؟ وچه کسی شما را به مرگ سلمان آگاه کرد؟ علی علیه السلام به من نظر کرد و فرمود: ای اصبغ از تو عهد و پیمان می گیرم که تا وقتی در دنیا زنده باشم به کسی خبر ندهی. گفتم: ای امیرالمومنین آیا من قبل از شما می میرم؟ فرمود: نه ای اصبغ بلکه عمر تو طولانی می شود به او گفتم: ای امیرالمومنین از من عهد و پیمان بگیر پس من شنوا و پیرو هستم من این سخن را بازگو نمیکنم تا این که خدا قضای خود را در امر شما اجرا کند و او بر هر کاری قادر است پس به من گفت: ای اصبغ این امر را رسول خدا با من عهد نمود. همانا من در همین ساعت در کوفه نماز خواندم و بیرون رفتم تا به منزل بروم وقتی به منزل رسیدم خوابیدم شخصی به خواب من آمد و گفت یا علی سلمان از دنیا رفته است پس من بر استر خود سوار شدم وآنچه برای امر میت لازم است با خود برداشتم وشروع به حرکت کردم پس خدا راه دور برای من نزدیک کرد و همانطور که دیدی من آمدم و رسول خدا صلی الله علیه و آله این را به من خبر داده بود اصبغ گوید: وقتی علی علیه السلام سلمان را دفن کرد ندیدم که آیا در آسمان بالا رفت یا در زمین پس به کوفه آمد در حالی که موذن اذان مغرب می گفت و علی صلوات الله علیه نزد آنها حاضر شد. و این حدیث وفات سلمان فارسی بود.
برای ثبت نظر، لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شوید.